Vreemde naam, vreemde spelgereedschappen – en een fanatieke fanbase: “Das Schwarze Auge” is het meest succesvolle fantasiespel van Duitsland. Tovenaars en ijselfen uit Avonturië bevolken al 25 jaar huiskamers en computers – en binnenkort misschien ook wel het witte doek.
Door Konrad Lischka en Tom Hillenbrand
06.11.2009, 11:39
Dit is een (beetje slordig) vertaald artikel van der Spiegel uit 2009. Ondertussen zijn we al weer 12 jaar verder en is het nu 37 jaar jubileum.
De Angelsaksische critici waren door het dolle heen. Heel prachtig is het Duitse computer role-playing spel “Drakensang”: de spelwereld overtuigt met “middeleeuwse Europese flair”, de gameplay is uitstekend. Alleen de namen van de personages zijn een beetje dom. Welke gamer wil Glombo von Wildfang of Ardo von Eberstamm heten?
Blijkbaar best veel. Meer dan 150.000 spelers hebben “Drakensang” in Duitsland gekocht – en nog eens 300.000 in het buitenland. De Teutoons klinkende namen en de realistische, middeleeuwse wereld geven “Drakensang” een speciale flair: als je hier op reis bent, zul je snel merken dat dit geen Lord of the Rings of World of Warcraft-kopie is.
De wereld heet Avonturië en is ongelooflijk gedetailleerd – omdat de makers er al 25 jaar aan werken. De beschrijvingen van steden en regio’s beslaan tegenwoordig duizenden pagina’s. Avonturië maakt deel uit van het pen & papier rollenspel ” Das Schwarze Auge“, het meest succesvolle Duitse rollenspel, dat dit jaar (2009) zijn zilveren jubileum viert.
Escapisten met gevoel voor zaken
De wereld en het bijbehorende rollenspel zijn gemaakt door Ulrich Kiesow, Werner Fuchs en Hans Joachim Alpers. De drie mannen combineerden een voorliefde voor fantastische literatuur en escapistische hobby’s zoals strategiespellen of tinnen miniaturen. “We waren ex-hippies, om het zo maar te zeggen. En we waren ontevreden over de realiteit”, herinnert Fuchs zich.
Fuchs werkte als sciencefictionredacteur voor de uitgeverij Droemer Knaur en runt sinds 1977 de Fantastic Shop in Düsseldorf, die strips, boeken en strategiespellen zoals “Civilization” of “Diplomacy” verkocht. Het was hem niet ontgaan dat er op dat moment iets verbazingwekkends gaande was op de Amerikaanse spellenmarkt.
Een geheel nieuw spel genaamd “Dungeons & Dragons” (D&D) kende een sensationeel succes. Het was een conversatiespel zonder bord, waarbij de deelnemers de rol aannamen van dwergen, elfen en tovenaars (zie kader links). De fabrikant TSR verkocht miljoenen D&D dozen.
Fuchs en zijn zwager Kiesow brachten in 1982 een regenachtige vakantie door in Denemarken met het spelen van D&D en waren verrukt. Fuchs adviseerde Droemer Knaur om de lucratieve role-playing game markt te betreden. Toen hij in de winter van 1982 hoorde dat TSR een Duitse editie van D&D aan het plannen was, bood hij zijn hulp aan.
Omdat Fuchs, Alpers en Kiesow ervaren vertalers waren, kregen ze de opdracht. “We hebben toen vertaald voor TSR. Vier D&D-boxen, 18 avonturen – Heuvel van Horror, Fort in het Grensgebied – al dat spul”, herinnert Fuchs zich. De ondernemende zwagers onderhandelde parallel met Droemer Knaur en de Münchense bordspelproducent Schmidt. Het was de bedoeling dat zij D&D op de markt zouden brengen, maar de deal mislukte vanwege de hoge eisen van het Amerikaanse bedrijf.
In november 1983 wendde Schmidt Spiele zich daarom tot Fuchs’ en Alpers’ bedrijf Fantasy Productions. Zij hadden tegen april 1984 een compleet rollenspel nodig – met regelboek, wereldbeschrijving en verscheidene avonturenbundels.
Hoe Avonturië binnen twee uur vorm kreeg
“Maar we hadden niets,” zegt Fuchs. Toch aanvaardde hij de opdracht. “En toen gingen we aan de huiskamertafel zitten en tekenden het continent Avonturië. Het was in twee uur klaar.” De naamgeving van de steden, rivieren en bergketens geschiedde in allerijl – zo werd het district Düsseldorf-Garath de keizerstad Gareth.
Na vier weken was het spel, dat de auteurs “Avonturië” wilden noemen, in grote lijnen klaar. Net op tijd voor de spellenbeurs van 1984, presenteerde Schmidt het “Abenteuer Basis-Spiel”. De doos bevatte twee boekjes van elk 60 bladzijden, dobbelstenen en een kartonnen scherm waarachter de spelleider zijn documenten kon verbergen.
Op de plank naast “Mens erger je niet”
De auteurs waren niet in staat om hun gewenste titel “Aventuria” af te dwingen. Schmidt’s marketingexperts bedachten in plaats daarvan de naam “Das Schwarze Auge “, kortweg DSA – die nergens in het spel voorkomt, maar op de een of andere manier mysterieus klonk.
Nog meer dan de pittige naam en de gemakkelijk te leren set regels, is het waarschijnlijk dankzij de verkoopkracht van Schmidt dat DSA een spectaculaire doorbraak maakte. De toen op een na grootste Duitse spelfabrikant (“Kniffel” [Yahtzee], “Mensch ärgere Dich nicht”) zette zijn armada van verkoop- en reclamemensen in om DSA op de markt te brengen.
In tegenstelling tot kleinere rollenspellen zoals “Midgard”, was DSA daarom vanaf het begin beschikbaar in elke Vedes-winkel en elke Karstadt-vestiging. Schmidt had ook tv-commercials. Alleen al in 1984 werden 100.000 DSA-basisdozen verkocht. Veel van de kopers hadden nog nooit van rollenspellen gehoord. In het beste geval hadden ze de “Lord of the Rings” gelezen.
Middeleeuwse flair
Sommige fantasie- aficionado’s haalde juist om deze reden hun neus op voor het ‘Kraut-rollenspel’. Te commercieel, te simpel en soms een beetje ouderwets, dat waren de verwijten. Niet alleen de onnozele naam “Avonturië” stoorde sommigen. Ongemak werd ook veroorzaakt door DSA-accessoires zoals het “Masker van de Meester” geleverd in een van de dozen – een zwarte plastic abominatie die je zelfs tijdens het Keulse carnaval niet zou opzetten. De spreuken die spelers moesten reciteren waren ook belachelijk. Enkele voorbeelden: “Flimm Flamm Funkel – Bring Licht ins Dunkel!” [Flimm Flamm Fluitser – breng licht in het duister!] of “”Salander Mutanderer – Sei ein anderer!” [Salamander-Moetander – wees een ander!]
Maar dit waren kinderziektes. Wat DSA onderscheidt van veel Amerikaanse fantasy-games tot op de dag van vandaag, is de middeleeuwse flair. In plaats van komisch-achtige draken zijn er Nibelungen-achtige Tatzelwormen, de tekeningen en beschrijvingen hebben veel weg van Noordse heldensagen en zijn doorspekt met Europese historische referenties. “Als Europeaan heb je een heel ander beeld van de Middeleeuwen dan de Amerikanen”, zegt DSA-hoofdredacteur Thomas Römer.
Fuchs en Alpers werkten nog enige tijd samen, maar vanaf 1988 nam Ulrich Kiesow DSA alleen onder zijn hoede. De auteur, die in 1997 overleed, werd het boegbeeld van het spel en wordt ook vandaag nog verafgood door de fans.
De rollenspelscene vergrijst
100.000 dozen verkocht in één jaar – dit aantal was genoeg om “D&D van de markt te blazen”. Spelers die voor DSA hadden gekozen, kochten in de jaren daarna trouw avonturen, paperbacks, computerspellen. In 1992 werd het eerste DSA-computerspel uitgebracht: “Die Schicksalsklinge” [Het Lotszwaard], ontwikkeld door het Duitse bedrijf Attic.
In 1997 ging Schmidt Spiele failliet. Fuchs en Alpers kochten de merkrechten van de DSA uit de failliete boedel. Hun uitgeverij Fantasy Productions geeft nu alleen nog paperbacks uit, de vierde editie van DSA wordt onder licentie uitgegeven door de Hessische uitgever Ullisses.
Het aantal DSA-ers dat met pen, papier en dobbelstenen speelt, is inmiddels flink gedaald. Van de vierde DSA-editie in 2002 werden er ruim 20.000 exemplaren verkocht. De gemiddelde leeftijd stijgt echter. Ulisses-directeur Patric Götz legt uit: “Het probleem is niet dat we geen 14-jarigen meer hebben, we hebben gewoon meer en meer 50-jarige spelers. In de jaren tachtig zou geen 50-jarige eraan gedacht hebben om DSA te spelen.”
Nibelungen-getrouwe fans
De overgebleven fans zijn in ieder geval heel erg loyaal. De rijkdom aan DSA materiaal die ze op het web hebben gezet is overweldigend. Merkeigenaar Fuchs is er blij mee: “Zolang het niet commercieel is, mogen de fans alles doen”.
Een goed voorbeeld is de DSA-Lexicon “Wiki Aventurica“. Het eerste artikel verscheen in 2004. Intussen staan er bijna 20.000 online [2021: ruim 100.000] en is de encyclopedie al meer dan 25 miljoen keer geraadpleegd. De Wiki-artikelen gebruikt Daniel Geibig in zijn project DereGlobus momenteel op indrukwekkende wijze: Hij en zijn team van vrijwilligers hebben een digitale atlas van de DSA-wereld Dere gemaakt in Google Earth. Hoewel het offline rollenspel op zijn retour is, zal Avonturië waarschijnlijk nog vele jaren zijn fans blijven behouden. Bovendien heeft “Drakensang” veel mensen bewust gemaakt van DSA – ook uit de filmindustrie. Een Duitse productiemaatschappij, zegt Fuchs, heeft onlangs de optie op de filmrechten gekocht. Misschien zullen helden als Ardo von Eberstamm zelfs ooit het witte doek halen, ondanks hun grillige namen.
Geef een reactie